مربیان
در دنیای کوهنوردی، مانند بسیاری از رشته های دیگر، اصطلاحات خاصی وجود دارند که هر کوهنورد باید با آن ها آشنا باشد. این واژه ها نه تنها در هنگام صعود به کوه ها و سفر های کوهنوردی به شما کمک می‌کنند، بلکه دانش آن ها نشان دهنده ی تجربه و مهارت شما در این رشته است. یاد گرفتن اصطلاحات کوهنوردی درست مثل داشتن لوازم مناسب برای صعود ضروری است.
همراه کوه در این مقاله ، به بررسی مهم ترین و رایج ترین اصطلاحات کوهنوردی خواهد پرداخت که می‌تواند در سفر های کوهنوردیتان بسیار کاربردی باشد، با ما همراه باشید.
رایج ترین اصطلاحات کوهنوردی
1- کوه (Mountain)
کوه به برجستگی‌های زمین با ارتفاع حداقل 600 متر گفته می‌شود. کوه‌ها معمولاً به دلیل چین‌خوردگی‌های زمین، فعالیت‌های آتشفشانی یا فرسایش ایجاد می‌شوند.
منطقه‌ای که کوه‌های زیادی در آنجا قرار دارد، کوهستان نامیده می‌شود و رشته‌کوه به زنجیره‌ای از کوه‌های به هم پیوسته گفته می‌شود. تفاوت کوه و تپه در ارتفاع آن‌هاست؛ تپه‌ها معمولاً کمتر از 600 متر ارتفاع دارند.
2- یال (Ridge)
یال، بخش برجسته‌ای از کوه است که در بالاترین نقطه دو دامنه‌ی شیب‌دار به هم می‌رسد. این نقطه محل برخورد دامنه‌ها و معمولاً بین دو دره قرار دارد. یال‌ها در بسیاری از رشته‌کوه‌ها یافت می‌شوند و صعود یا عبور از آن‌ها می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
3- صخره (Rock)
سنگ یکپارچه و بزرگی که با یک طول طناب (۵۰ متر) بتوان آن را صعود نمود، صخره نامیده می‌شود. این صخره‌ها معمولاً در مناطق کوهستانی یافت می‌شوند و برای کوهنوردان حرفه‌ای چالش‌های زیادی ایجاد می‌کنند. به‌طور معمول، صعود به صخره‌ها نیاز به تجهیزات خاص و مهارت‌های ویژه دارد.
4- گرده (Arete)
گرده به یال‌هایی گفته می‌شود که شیب زیاد دارند و اغلب از سنگ و صخره تشکیل شده‌اند. این نوع یال‌ها معمولاً برای کوهنوردان حرفه‌ای چالش‌های خاصی را ایجاد می‌کنند و نیاز به مهارت‌های فنی دارند.
5- گردنه (Pass)
پایین‌ترین و کم‌ارتفاع‌ترین ناحیه‌ی خط‌الراس را گردنه یا گذرگاه می‌نامند. معمولا برای عبور از رشته‌کوه‌ها، از گردنه به عنوان راحت‌ترین مسیر استفاده می‌شود. این مناطق به‌طور معمول به‌عنوان محل عبور کوه‌پیمایان و راه‌های ارتباطی در نظر گرفته می‌شوند و می‌توانند از لحاظ جغرافیایی اهمیت زیادی داشته باشند.
6- دره (Valley)
یکی دیگر از اصطلاحات کوهنوردی است. دره محل اتصال دو دامنه‌ی شیب‌دار در پایین‌ترین نقطه است که معمولا محل عبور رودخانه‌های دائمی یا فصلی هستند. این مناطق برای زندگی انسانی و دامداری مناسب بوده و در برخی مواقع به‌عنوان مسیرهای حمل و نقل استفاده می‌شوند. دره‌ها به‌دلیل وجود منابع آب، از نظر زیست‌محیطی و کشاورزی اهمیت بالایی دارند.
7- خط‌الراس (Ridge Line)
خط‌الراس، بلندترین یال میان دو قله است که به‌عنوان محل تقسیم آب باران عمل می‌کند. این نقطه بین دو حوزه‌ی آب‌ریز قرار دارد. خط‌الراس مهم‌ترین و بلندترین مسیر در میان قله‌ها و یال‌ها است.
8- خط‌القعر (Thalweg)
خط‌القعر به ژرف‌ترین و عمیق‌ترین نقاط دره‌ها و رودخانه‌ها گفته می‌شود. این اصطلاح برای تعیین خط فرضی که از عمق‌ترین نقاط یک رودخانه یا دره می‌گذرد، استفاده می‌شود. در کوهنوردی و نقشه‌برداری از این اصطلاح برای شناسایی مسیرهای عبوری استفاده می‌شود.
9- کمربُر، بغل‌بُر یا تراورس (Traverse)
حرکت عرضی در یک مسیر تقریباً افقی بدون تغییر در ارتفاع را «تراورس»، «کمربر» یا «بغل‌بر» می‌گویند. این نوع حرکت معمولاً برای عبور از مناطق با شیب ملایم یا برای دسترسی به مناطق خاص در کوهستانی استفاده می‌شود.
10- مسیر پاکوب (Path) و مالرو
در مناطق کوهستانی، به مسیرهایی که در اثر رفت‌وآمد انسان (کوه‌پیمایان و کوهنوردان) ایجاد شده باشد، «پاکوب» و به مسیرهایی که به‌دلیل عبور حیوانات اهلی بوجود آمده، «مالرو» گفته می‌شود. مسیرهای پاکوب معمولاً به‌عنوان راه‌های مشخص و امن برای عبور در مناطق کوهستانی استفاده می‌شوند.
11- جان‌پناه (Shelter)
یکی از مهم ترین اصطلاحات کوهنوردی هست. جان‌پناه به مکانی گفته می‌شود که برای استراحت موقت کوهنوردان در مسیرهای بلند ساخته می‌شود. این مکان‌ها معمولاً فاقد امکانات لوکس هستند و تنها برای اقامت اضطراری و ضروری در نظر گرفته می‌شوند.
12- پناهگاه (Refuge)
پناهگاه‌ها ساختمان‌های بزرگ‌تری هستند که معمولاً در کوهپایه‌ها یا ارتفاعات ساخته می‌شوند. این مکان‌ها برای استراحت کوهنوردان در نظر گرفته شده‌اند و می‌توانند امکانات بیشتری مانند آب، غذا و سرپناه را فراهم کنند.
13- قرارگاه (Base Camp)
قرارگاه‌ها مشابه پناهگاه‌ها هستند، با این تفاوت که امکانات بیشتری دارند. این مکان‌ها معمولاً به‌عنوان محل استراحت و تأمین منابع اولیه برای صعودهای طولانی استفاده می‌شوند.
14- صعود (Climbing)
صعود به معنای بالا رفتن از یک کوه یا دیواره تا رسیدن به قله است. این عمل ممکن است از روش‌های مختلفی مانند صعود محاصره‌ای یا صعود آلپی انجام شود. صعود محاصره‌ای به ایجاد کمپ‌های متعدد در کوه و صعود تدریجی اشاره دارد، در حالی که صعود آلپی به صعود سریع‌تر و بدون توقف در کمپ‌ها اشاره دارد.
15- کارگاه (Anchor)
کارگاه به نقطه‌ای گفته می‌شود که برای ثابت کردن تجهیزات و حمایت از کوهنوردان در هنگام صعود یا فرود مورد استفاده قرار می‌گیرد. کارگاه‌ها می‌توانند طبیعی یا مصنوعی باشند و در صعودهای سنگ‌نوردی کاربرد دارند.
16- تراورس (Traverse)
یکی دیگر از اصطلاحات کوهنوردی هست. تراورس به حرکت عرضی در مسیرهای کوهنوردی گفته می‌شود که در آن ارتفاع تغییر نمی‌کند. این حرکت می‌تواند برای عبور از موانع یا دسترسی به نقاط دیگر در مسیر صعود مفید باشد.
17- مارپیچ یا زیگزاگ (Zigzag)
بیشتر کوه‌پیمایان برای بالا رفتن یا پایین آمدن از شیب‌های تند، جهت کاهش شیب مسیر، بصورت مارپیچ (به سمت چپ و راست، متمایل به بالا یا پایین) حرکت می‌کنند؛ که به این نوع مسیرها، زیگزاگ گفته می‌شود. این روش به کاهش فشار بر روی بدن و افزایش سرعت صعود یا نزول کمک می‌کند.
18- شن اسکی
در برخی از شیب‌ها تعداد سنگ‌ریزه‌ها به میزانی است که کفش تا نیمه یا بیشتر در آن فرو می‌رود؛ از این مناطق برای پایین آمدن سریع‌تر و راحت‌تر استفاده می‌شود. در اصطلاحات کوهنوردی به روش پایین آمدن در این نوع سنگ‌ریزه‌ها، «شن‌اسکی» می‌گویند. اما به‌دلیل تأثیرات منفی بر محیط زیست، استفاده از این روش در مناطق کوهستانی به‌شدت توصیه نمی‌شود.
19- بیواک (Bivouac)
بیواک به شب‌مانی در فضای باز کوهستان گفته می‌شود. در شرایط خاص، کوهنوردان مجبور می‌شوند شب را در فضای باز یا در کیسه بیواک بگذرانند تا از سرما یا باران محافظت شوند.
20- هم‌هوایی (Acclimatization)
هم‌هوایی به فرآیند سازگاری بدن با کمبود اکسیژن در ارتفاعات بالاتر گفته می‌شود. کوهنوردان برای جلوگیری از بیماری ارتفاع باید زمان کافی برای هم‌هوایی در کمپ‌های پایین‌تر صرف کنند.
21- برف‌گیجه (Snow Giddiness)
از معروف ترین اصطلاحات کوهنوردی برف‌گیجه هست که به حالتی گفته می‌شود که در آن کوهنوردان در ارتفاعات بالا به‌ویژه در شرایط برفی نمی‌توانند مسیر خود را تشخیص دهند. این وضعیت معمولاً به‌دلیل بوران شدید و محدودیت دید اتفاق می‌افتد.
22- ارتفاع‌زدگی (Altitude Sickness)
ارتفاع‌زدگی به کاهش اکسیژن در ارتفاعات بالا اشاره دارد که باعث بروز علائمی مانند تهوع، سردرد و سرگیجه می‌شود. برای پیشگیری از این بیماری باید هم‌هوایی انجام شود و بدن به‌طور تدریجی به ارتفاعات بالا عادت کند.
23- برف‌کوری (Snow Blindness)
برف‌کوری یکی دیگر از اصطلاحات کوهنوردی است. اختلالی است که در اثر تابش نور خورشید بر برف به وجود می‌آید. این حالت باعث سوزش و تاری دید می‌شود. استفاده از عینک‌های آفتابی استاندارد می‌تواند از بروز برف‌کوری جلوگیری کند.